Emre ERGÜL
Avrupa futbolu kim?… Desteklediğiniz grubun sahibi kim?… Dünyaca ünlü Bloomberg haber ajansı, Avrupa futbolunun 5 büyük ligini konu aldığı analiz yazısını bu manşetlerle duyurdu. Habere göre 2005’ten bu yana 5 ligde yer alan 98 kulübün çoğu el değiştirdi. Yani bu 5 ligin yüzde 17’si yerel zenginlerin elinden çıkıp uluslararası fonların veya yatırım şirketlerinin eline geçti.
Şampiyonlar Ligi şampiyonu İngiltere’nin Manchester City’si de bunlardan biri. İl Futbol Grubu kulübü yönetir. Şirketin sahipleri Abu Dhabi United Group, China Media Capital ve CITIC Capital.
Analizlere göre İngiltere Premier Ligi ve Fransa Ligue 1 en çok talep gören iki lig. Almanya Bundesliga’da takımlar, bireylerden ziyade kulüplerin üyeleridir. İspanya La Liga ve İtalya Serie A, talebin diğerlerine göre daha az olduğu iki lig.
Kulüplerin el değiştirmesinin üç nedeni var. 1) Bazıları diplomasi için Avrupa gruplarını satın alıyor. (Örneğin, Suudi Arabistan’ın Newcastle United’ı satın alması.) 2) Bazıları takımları şampiyonluklar, kupalar, forma satışları ve yayın telif hakları yoluyla “para kazandıran” bir yatırım olarak görüyor. 3) “Fırsatçı” olarak diğerleri; Pandemi sırasında mali durumlarının zor durumda olduğunu gördükten sonra paraya ihtiyacı olan kulüplerden yararlanıyor. Şu sıralar Avrupa’da en çok konuşulan Manchester United satışı. 6 milyar dolar isteyen kadronun ABD’li sahibi Glazer Ailesi, İngiliz milyarder Jim Ratcliffe, ABD’li bir konsorsiyumla Katar’ın ortasında gidip geliyor. Taraftarın da kafası karışık. “Man United İngiliz’dir, İngilizler kalsın” diyenler var, “Katarlılar alsın” diyenler de var…
Uluslararası yatırım alan takımın da başarılı olacağına dair bir dayanak yok. Örnek: 2013’ten beri Katarlı olan Paris Saint-Germain’in hala Şampiyonlar Ligi kupası yok. İspanyol milyarder Florentino Perez liderliğindeki Real Madrid, müzesine 5 kupa daha ekledi.
Eski Arsenal başkan yardımcısı David Dein konuyu şöyle özetliyor: “1983’te Arsenal’e katıldığımda, takımlarını seven yerel işadamları vardı. Sonra milyonerler vardı… Sonra milyarderler… Şimdi de yabancı devletler!”
Peki ne değişti?
Bloomberg bu noktada şu yorumu yapıyor: “Futbol artık zenginler için bir hafta sonu hobisi değil. Bir kulübü yönetmenin maliyeti artık yerel yatırımcıları aştı. Onların yerini, sadece para kazanmak için değil, aynı zamanda küresel konumlarını etkilemek için de kulüp satın alan dünyanın en zengin sermaye grupları aldı.” Özetle futbol “artık zenginlerin değil, gelip masaya koyanların ve onlardan daha zenginlerin oyunu…”
24 yılda 256 kez kazandı!
Şeker tüccarı David Dein, Arsenal’in %16.6 hissesini 292.000 £ karşılığında satın aldığında yıl 1983’tü. Kulüp lideri Peter Hill-Wood, o sırada ona “Deli” dedi. Dein, hisselerinin yüzde 14.58’ini 2007’de Rus oligark Alisher Usmanov’a 75 milyon sterline sattı!
En zengin Amerikalılar Avrupa futbolunu hedefliyor
Günümüzde futbol kulüpleri yerli işadamlarının yanı sıra yabancı yatırımcıların da mülkiyetindedir. ABD’li yatırım firmaları ve yüksek gelirli bireyler, son yıllarda futbol kulüplerinin en büyük alıcıları oldular ve şu anda Avrupa’nın en uygun takımlarının beşte birine yakınına sahipler, bu oran 2005’teki 98 takımın sadece ikisine kıyasla. 5 ligin 4’ünün birinci liginde 20 takım. Sadece Bundesliga’da 19 takım var. İşte toplam 98 takımın sayıları:
● 2004-05 dönemi: Yerel işadamlarının 93 grubu var. 2 Amerikalı, 2 Asyalı, 1 Avrupalı.
● 2014-15 dönemi: Yerel işadamlarının 78 takımı var. 6 Amerikalı, 3 Suudi, 2 Asyalı, 3 Avrupalı… (6 konsorsiyum)
● 2022-23 dönemi: Yerel iş adamlarının 56 takımı var. 17 Amerikalı, 6 Suudi, 6 Asyalı, 7 Avrupalı… (6 konsorsiyum)
“Aile şirketini futbola kaptıramam”
Yabancı yatırım gücünün Emier Ligi’ndeki en büyük temsilcisi Roman Abramoviç’tir. Rus oligark, Chelsea’yi 2003’te 140 milyon sterline satın almış, Ukrayna Savaşı’yla kadrodan alınana kadar transferlere 1 milyar dolar harcamıştı. Abramovich Chelsea’yi satın aldığında, Newcastle’ın başında yerel emlak yatırımcısı John Hall vardı. Hall, ekibi birkaç yıl içinde ABD’li perakendeci Mike Ashley’e sattı. Satış sebebi olarak ise “Abramovich ile rekabet edemem. Aile şirketimi futbola harcayamam. Futbol artık milyarderlerin işi” dedi.
